Yangının başlaması için 3 bileşene ihtiyaç vardır;
• Yanıcı Madde
• Oksijen
• Isı kaynağı
Yanma Sonucunda Oluşanlar:
• Isı
• Alev
• Duman ve gazlar
– Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte “bina yüksekliği (zeminden itibaren) 21,50 m, yapı yüksekliği (bodrumlar, asma katlar ve çatı arası piyesler dahil) 30,50 m’den fazla olan binalar” yüksek bina olarak tanımlanmıştır.
– Yönetmelikte ayrı bir isim verilmemekle beraber yapı yüksekliği 51,50 m’den fazla olan binalar için ilave bir takım şartlar getirildiğinden biz bunlara “çok yüksek binalar” olarak adlandırılabilir. “Gökdelen veya
kuleler” (skyscraper, tower block) yapı yüksekliği 150 m’nin üzerindeki binalar olarak değerlendirilebilir.
– Yüksek binalarda yanmakta olan cephe malzemelerinin belli bir yükseklikten sonra dışarıdan müdahale ile söndürülebilme imkanı kalmamaktadır.
– Hava araçları da bu amaçla kullanılamazlar.
– Yanmaz malzeme kullanılması gerekliliğinin en önemli gerekçesi budur.
– Güvenlikte asıl olan tehlikeyi ortadan kaldırmaktır. Bu mümkün değilse risk kabul edilebilir seviyeye indirilecek şekilde, tehlikeli olan daha az tehlikeli olanla değiştirilir.
1992 yılında yürürlüğe giren “İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yangın Yönetmeliği”nde ve 2002 yılında yürürlüğe giren “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” te “Cepheler, düşey dış yangın bölmeleri niteliğindedir. Cephe dış kaplamasının yanmaz malzemeden olması esastır.” hükmü yer almış ve dış cephe kaplama ve yalıtımlarının A1 sınıfı hiç yanmaz malzemeden yapılması şart koşulmuştur.
– 2007’de yenilenen yönetmelikte bu şart (“yüksek binalarda yanmaz malzemeden ve diğer binalarda ise, en az zor alevlenici malzemeden” şeklinde) yüksek binalar için muhafaza edilmiş ve diğer binalar için esnetilmiştir.
– 2009 da yapılan değişikte ise (“yüksek binalarda zor yanıcı malzemeden ve Diğer binalarda ise en az zor alevlenici malzemeden” şeklinde) yüksek binalar için de esnetilmiştir.
-Yönetmelik değişiklik yapılmak üzere tekrar yetkili komisyonlarda görüşülmektedir.
Bir binanın dış kaplaması için üç tutuşma kaynağı vardır;
– Yapı içerisindeki bir mahalde meydana gelmiş olan bir yangından çıkan alevli sıcak hava akımının yapı kabuğundaki boşluklardan dış cepheye geçmesi, bina dış yüzeyini yalayarak yükselmesi ve bu sırada dış cephe elemanları tutuşma sıcaklığına gelmesi yoluyla.
– Bitişikte yada yakında bulunan bir yangında meydana gelen ısının ve yanan Küçük partiküllerin cepheye taşınılma ulaşması ve bu sırada yapı dış cephe Elemanlarını tutuşturması (sıçrama) yoluyla.
– Karşıda, belli bir uzaklıkta bulunan bir yangında meydana gelen ısının radyasyonla yapı dış cephe elemanlarına ulaşması ve bu sırada yapı dış cephe elemanlarının tutuşma sıcaklığına gelmesi yoluyla.
Bunlardan, binanın içindeki bir akıcı bölme yangını dış cephe için şiddetli ve en önemli tutuşma kaynağı olanıdır. Yüksek yoğunluğun ortaya çıkışı, dış duvarın dış yüzüne alevin direkt vurmasından olur. Bir dış duvarda yangının ortaya çıkışı birim zamanda duvarın birim alanına alınan ısı miktarı ve ortaya çıkışın süresiyle en iyi şekilde ifade edilebilir.
Yangın güvenliği açısından cephe kaplamalarının seçimi büyük önem kazanmaktadır. Bu nedenle aşağıdaki risk faktörlerinin seçilen malzeme için dikkate alınması gerekir;
· Yangın yükü
· Tutuşma kolaylığı
· Yangının yayılma hızı
· Duman ve zehirli gazların oluşumu
· Mekanik zarara karşı hassaslık
· Cephede kullanılan malzemenin yangına dayanıklılığı Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin yürürlükte olan son halinin dış cephe yalıtım ve kaplama malzemeleri için belirli şartlar altında izin verdiği yanıcılık sınıfı A2 zor yanıcı ve B1 zor alevlenici malzemelerden seçilmesi çeşitli sebeplerle gerekiyorsa aşağıdaki ek önlemlerin alınması zarureti vardır:
1.Bina içerisinde çıkan bir yangının dış cepheye sirayet etmemesi için, dış cephenin iç tarafına duvara 1,5 m mesafede 2 m aralıklarla sprinkler başlıkları döşenmelidir.
2. Dış duvardaki kapı pencere gibi boşlukların en az 30 dakika yangına dayanıklı Malzemeden yapılması, geniş pencereler yerine dar pencerelerin tercih edilmesi, yatay en az 1 m boyunda yangına dayanıklı alev saptırıcı ile alevlerin dış kaplamadan uzaklaştırılmasının sağlanması gerekir.
3. Alevlerin bir kattan diğer bir kata geçmesini engellemek için iki katın pencere gibi korumasız boşlukları arasında, düşeyde en az 100 cm yüksekliğinde yangına dayanıklı cephe elemanıyla dolu yüzey oluşturulmalıdır.
. Cephelerde kompartıman döşemeleri ile duvar birleşimlerinin, kompartımanın yangın dayanımına benzer dayanıma sahip olacak şekilde yangın durdurucu olması gerekmektedir.
5. Cephe kaplamaları arasındaki boşluklar ve döşeme ile pencere boşluklarının başlangıç ve bitiş hizalarının da boşluk bariyeri olarak düzenlenmesi gerekmektedir.
6. Giydirme cephe elemanı ile döşeme arasındaki açıklıkların 5 cm’den büyük olmaması ve bu boşlukların katlar arasında yangın durdurucu malzeme ile doldurulması gerekmektedir.
7. Cephelerde belli aralıklarla yangına dayanıklı yüzeyler oluşturulması gerekmektedir.
8. Dış duvarlar en az A2s1d0 sınıfı malzemelerden meydana gelmeli ya da duvar, alt elemanlara bölünerek yangının içeri nüfuz edip taşıyıcı elemanlara ulaşması engellenmeli ve yangın dayanım gereklerini karşılaması sağlanmalıdır.
9. Yüksek ve çok yüksek binalarda dış cephe içerisinde yanıcı yalıtım malzemesi Kullanıldığı durumlarda, iki kattan fazla olmamak şartıyla, belli aralıkla yangın kesici bariyer (en az 5 cm genişliğinde mineral yünlü bir yalıtım malzemesi) yerleştirilmelidir.
Oleskiewicz’in 1991’de yaptığı üç katlı, yüksek kapasiteli yanma deneylerinde, pencerelerin üzerine kurulan yatay projeksiyonların koruma sağladığını saptamıştır. (pencere boşluğunun genişliği: 2.6m, yüksekliği: 1.37m;
kompartman yangını: 5.75MW ve 6.9MW’tır.). Bu çalışmada boşluğun bir metre üzerindeki:
– 300 mm’lik bir yatay saptırıcının, yayılımı yaklaşık %50 oranında düşürdüğünü,
– 600 mm’lik bir yatay saptırıcının, yayılımı yaklaşık %60 oranında düşürdüğünü,
– 1000 mm’lik bir yatay saptırıcının, yayılımı yaklaşık %85 oranında düşürdüğünü,
ortaya koymuştur.
İtfaiye teşkilatının yangınlara 5 dakikada yetişecek plana sahip olduğu dikkate alındığında, dış cephe yangınının bu hızına yetişemeyeceği, ancak tüm cephe tutuştuktan sonra olay yerine varabileceği ortaya çıkmaktadır.
Polat Towers’ ta en büyük şans yanan cephenin gerisinin penceresiz ve komple perde beton olmasıdır. Böylece bu cepheden yangın ve duman içeriye sirayet edememiştir. İkinci şansı ise bu cephedeki yalıtım malzemesinin taş yünü olarak A1 sınıfı hiç yanmaz malzeme olmasıdır. Bu yangında yanan cephe boyunca taş yünü
plakalar hiç yanmamış halde aşağıya dökülmüştür. Eğer yanan cepheye açılan pencereler ve sair boşluklar olsaydı çok sayıda kattan ve çok sayıda pencereden yangın içeriye sirayet edecek ve böylece kayıp ve hasarlar çok fazla olacaktı.
Yanan cephedeki dış cephe kaplama malzemesi yanıcılık sınıfı B1 olan, zor alevlenen alüminyum kompozit paneldir. Yüksek binalarda A2 sınıfı zor yanıcı malzemeler bile kullanılmamalıdır. “Zor yanıcı malzemeler” bile zor yanmakla birlikte bir kere yanmaya başladığında kolay söndürülemeyecektir. Yüksek binalarda belli bir yükseklikten sonra dışarıdan müdahale imkanları zaten çok kısıtlıdır. Daha yüksekler için ise imkansızdır.
Alüminyum yanıcı bir metaldir ve D sınıfı yangın oluşturur. Alüminyumun ergime sıcaklığı 660 C, tutuşma sıcaklığı ise 760 C tır. Alüminyum yangınlarında su ve sulu söndürme maddeleri kullanılamaz. Alüminyum suyla tepkimeye girerek Hidrojen gazı çıkarır. Kuru Kimyevi Tozlu, Karbondioksitli ve Halojenli söndürme maddeleriyle de zararlı tepkimeler verir ve müdahaleyi çözümsüz bırakır.
Yangın Dayanıklılık Sınıfı: Bir yapı malzemesi ve/veya elemanını uygun ısıtma ve basınç koşulları altında TS 1263, TS 4065 ile ilgili Avrupa Standartlarında belirlenen yanmaya dayanıklılık deneyleri sonucunda saptanan yangına dayanıklılık süresini belirler.
a) Yangına dayanıklılık süresi 30-59 dakika olan F30,
b) Yangına dayanıklılık süresi 60-89 dakika olan F60,
c) Yangına dayanıklılık süresi 90-119 dakika olan F90,
d) Yangına dayanıklılık süresi 120-179 dakika olan F120,
e) Yangına dayanıklılık süresi 180 dakika ve yukarısı olan F180,
EN 13501-2 Sınıflandırma
Class E
Alev veya sıcak gazlar yangın dışı tarafta gözükmemekte.
Class EW
Yukarıdaki Class E özelliklerine ilaveten yayılan ısı cam önüne geçemez (15 kW / m²).
Class EI
Isı kalkanı işlevi. Numunenin yangın dışı tarafı ortalama 140 ° C‘lik sıcaklığı aşamaz.